حمایتهای روانی اجتماعی برای پیشگیری از خودکشی

نویسنده: نیما نریمان

 

  “یک دیوانگی کردم٬به خیر گذشت”

  این بخشی از نامه‌ای است که صادق هدایت پس از اولین اقدام به خودکشی برای برادرش نوشت. او در سال ۱۳۰۷ تلاش می‌کند خودش را در رودخانه‌ای در پاریس غرق کند٬قایقی از راه می‌رسد و نجاتش می‌دهد. او هرگز درباره‌ی دلایل این کارش حرفی نزد اما عده‌ای دلایل آن را مشکلات عاطفی٬دوری از وطن و… ذکر کرده‌اند. این ماجرا بعدها الهام‌بخش داستان “زنده به گور” او می‌شود و می‌نویسد: “همه از مرگ می‌ترسند و من از زندگی سمج خودم. چقدر هولناک است وقتی که مرگ آدم را نمی‌خواهد و پس می‌زند! نه کسی تصمیم به خودکشی نمی‌گیرد٬خودکشی با بعضی‌ها هست. در خمیره و سرشت آن‌هاست٬نمی‌توانند از دستش بگریزند” 

اما آیا آنطور که هدایت و بسیاری از مردم به مانند او باور دارند٬خودکشی همراه و همزاد برخی و در “خمیره و سرشت” آنهاست؟ آیا واقعا از آن گریزی نیست؟ به‌طور خلاصه پاسخ این سوالات مشخصا خیر است. 
هیچ شواهد علمی که نشان دهد “خودکشی در خمیره و سرشت کسی است” وجود ندارد و هر کسی که دچار چنین وضعیتی شده هم می‌تواند از این افکار نجات یابد.    
 اگرچه طبق برخی آمارها از هر ۱۰۰ هزار نفر تنها ۱۲ نفر دچار چنین افکاری می‌شوند اما آگاهی از برخی دلایل بروز خودکشی٬علایم هشدارآمیز آن و نکاتی درباره‌ی نحوه‌ی مواجهه با فردی که دچار چنین افکاری شده وظیفه‌ای همگانی است. 

حمایتهای روانی اجتماعی بعد از طوفان

معمولا در بلایا به میزان خسارت وارد شده و تلفات وارد شده توجه می شود. اما یکی از مسائل مهم، آسیبهای روانی اجتماعی است که به مردم وارد می شود  و تا مدت زیادی با مردم به ویژه کودکان و گروههای آسیب پذیر خواهد بود و مطمئنا حمایتهای لازم را نیاز خواهد داشت. 
با توجه به طوفان های هاروی و ایرما، تلاش کردم چند نمونه از آسیبها و حمایتهای روانی اجتماعی را اینجا ذکر کنم. این مثالها را از کتاب حمایتهای روانی اجتماعی منتشر شده توسط فدراسیون بین المللی صلیب سرخ و هلال احمر انتخاب کرده و نقل میکنم.

جمعیت هلال‌احمر درزمینه حمایت از کودکان در هنگام حوادث چه باید بکند

حامد صدیقی

معاون امور جوانان هلال‌احمر استان یزد

شاید برای شما هم سؤال پیش بیاید چرا جمعیت هلال‌احمر باید در حوزه‌های مختلف ورود کند و بحث حمایت از کودکان (تعریف جهانی کودک به افراد زیر 18 سال اطلاق می‌شود) در شرایط اضطراری چه ارتباطی به هلال‌احمر دارد. جواب این سؤال بیشتر از یک کلمه خواهد بود ولی با اندکی تأمل در وظایف و مأموریت‌های هلال‌احمر خواهیم دید شاید یکی از مهم‌ترین دستگاه‌ها در حوزه حمایت کودکان در حوادث و بلایا جمعیت هلال‌احمر است.

وقتی شرایط اضطراری پیش می‌آید کودکان در مقایسه با بزرگ‌سالان ضعیف‌تر، کوچک‌تر و وابسته‌تر هستند و به همین دلیل نسبت به دیگر گروه‌ها کمتر می‌توانند از کمک برخوردار باشد و هم‌چنین امکان جدا شدن از خانواده و به دنبال آن مباحث خشونت علیه کودکان، کار آنان و ... به دنبال خواهد داشت.

امدادگران در زمان زلزله و سیل و دیگر بلایای طبیعی می‌توانند با عملکرد مناسب و صحیح کودکان را نجات داده و در صورت جدا ماندن کودک از خانواده خود، با ثبت مشخصات هویتی و یا محل شناسایی وی به بازپیوند کودک به خانواده و یا اقوامش کمک کنند. درصورتی‌که امدادگران نتوانند در هنگام انتقال کودکان نجات‌یافته به محل درمانی مشخصات وی یا محل نجات وی را به‌درستی ثبت کنند چه‌بسا کودک مدت‌زمان زیادی نتواند به خانواده یا اقوام خود دسترسی پیدا کند. در نظر گرفتن منافع عالیه کودکان در برنامه‌ریزی‌ها در امدادرسانی و کمپ‌های امدادی اولویت اصلی هلال‌احمر بایستی باشد.

از سوی دیگر، گروه‌های حمایت‌های روانی هلال‌احمر متشکل از جوانان داوطلب با حضور در محل حادثه و برپایی فضاهای دوستدار کودک می‌توانند با ارائه بازی‌های استاندارد و مناسب، کودکان حادثه‌دیده را از شوک بعد از حادثه دور کرده و آن‌ها را به‌آرامی به زندگی طبیعی بازگردانند که این بازگرداندن نشاط و شور به کودکان می‌تواند خانواده کودکان را نیز تسکین داده و ازنظر روحی آرامش بخشد.

جمعیت هلال‌احمر قبل از رخداد حوادث بایستی اقداماتی در خصوص حمایت از کودکان در بحران‌ها صورت دهد. تنظیم قوانین و دستورالعمل درزمینهٔ نحوه عملکرد کارکنان و امدادگران و رفتار آنان با کودکان اولین مهم در این زمینه خواهد بود. این اقدامات می‌تواند سازمان‌های جوانان، امدادگران، داوطلبان و حوزه درمان و توان‌بخشی را شامل شود.

دومین اقدام هلال‌احمر آموزش داوطلبان، امدادگران و کارکنان خواهد بود که نقش بسیار مهمی در حمایت از کودکان در شرایط اضطراری ایفا خواهد کرد. تفاهم سازمان جوانان هلال‌احمر و یونیسف و کارگاه‌های آموزشی سازمان جوانان هلال‌احمر در سراسر کشور برای گروه‌های سحر (سامانه حمایت‌های روانی) ازجمله فعالیت‌های خوبی است که تاکنون انجام‌شده است.

سومین اقدام هلال‌احمر در حمایت از کودکان تدوین و تولید محتوا در این زمینه خواهد بود. تدوین و مستندسازی تجربیات هلال‌احمر، بومی‌سازی قوانین بین‌المللی، استفاده از ظرفیت‌های رسانه‌ای ازجمله فعالیت‌ها درزمینهٔ تولید محتوا می‌تواند باشد.

تقویت تاب‌آوری کودکان در پیش و هنگام حوادث توسط سازمان جوانان هلال‌احمر، از طریق آموزش به کودکان و مربیان، تولید محتوا در این خصوص، افزایش روحیه مشارکت‌جویی کودکان و ... نیز ازجمله موارد مهمی است که هلال‌احمر درزمینهٔ حمایت از کودکان تاکنون انجام داده و تقویت آن سودمند خواهد بود.

اگرچه جمعیت هلال‌احمر تاکنون نیز با رعایت اصول بی‌طرفی و حفظ کرامت انسان‌ها، در این زمینه فعالیت‌های خوبی صورت داده، اما تدوین راهبرد، سیاست و قوانین و آموزش به کلیه جوانان، داوطلبان، امدادگران، کارکنان و سازمان‌های تابعه خود، برکات زیادی به دنبال خواهد داشت.

 

مثالهایی از حمایتهای روانی اجتماعی در بلایا توسط صلیب سرخ کشورهای مختلف

• بعد از گروگانگیری در مدرسه بسلان سال 2004، فدراسیون بین ­المللی و جمعیت­ صلیب ­سرخ­ روسیه، مرکزی راه­ اندازی کردند که برنامه بازدید پرستاران و کمپ­های تابستانی را برای کودکان تحت­ تاثیر انجام می­داد.

 

• در سیرالئون، دخترانی که بعداز ربوده­شدن توسط گروه­های مورد تجاوز قرار می­گرفتند، بعداز بازگشت به ­اجتماع با آزار و داغ ننگ روبرو بودند. صحبت­های درون جامعه آنان باعث شد، درک آنان از دختران و سلامت آنان بالاتر برود. این اقدامات سب ب­شد، تجاوز کاهش ­یافته و بازگشت کودکان به­ جامعه­ شان تسهیل شود.
• درجریان سونامی اقیانوس هند، درکنار یکی از گورهای دسته­ جمعی، خانه­ عزاداری راه اندازی شد که مردم بتوانند به­ احترام درگذشت­گان سکوت کنند. این خانه بعدا به مرکز گردهمایی اجتماعی درآمد. 

 

• پرستار نوریا آلیولینا، بیمارش را صدا کرد، 48 ساله، که به­عنوان روانشناس در یک مهدکودک کار می­کرد، قبل از آن­که شوهرش در حادثه­ای در معدن زغال­سنگ